دوست

اسلام دینی است که با در نظر گرفتن نیازهای روحی انسان(1) امر به دوست گزینی نموده است و تنهایی و کناره گیری از اجتماع را نمی پسندد و با توجه به اهمیت موضوع، توصیه های دقیقی را در این خصوص نموده است.

- از دیدگاه امام علی علیه السلام در دگرگونی ها و تحولات روزگار، ماهیت و جوهره ی اشخاص باز شناخته می شود.
- هر که به تو بی اعتنا باشد، دوست تو نیست.
- یک دوست وقتی دوست حقیقی است که به هنگام گرفتاری تو را فراموش نکند و در نبودن تو مدافع تو بوده و پس از وفات تو همچنان به یاد تو باشد.
باید دید آیا دوستی ترا با انتظار و توقعی برگزیده است یا با اندیشه ای صادقانه و خالصانه؟ اگر تو بر او ترجیح یابی راضی خواهد بود یا ناراضی؟ به نور ایمان و و تقوا راه همدیگر را روشن می خواهید یا با نور روابط و سوء استفاده؟
در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمده است در بین بندگان خدا کسانی هستند که پیامبر و شهید نیستند ولی مورد رشک آنهایند. پرسیدند آنها چه کسانند؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: گروهی که بدون داشتن خویشی با هم تنها به نور خدا و به خاطر ایمان به یکدیگر محبت می ورزند.
آن چه مهم است این است که دوستی ها بر اساس ایمان و تقوا باشد، از معنویت مایه بگیرد و سببی برای رشد مودت و اخلاص و پایه ای برای نزدیک تر شدن به خدا باشد، نه به خاطر زرق و برق و دست یابی به رتبه جاه و مقام و موقعیت.
مصاحبت 20سال بر اساس برخی از روایات ما موجد نوعی خویشاوندی است.
امام باقر علیه السلام:
صحبه عشرین سنه قرابه
هم نشینی بیست ساله خویشاوندی است.(2)
رابطه ی اسلامی مؤمنان از دید مکتب اسلام رابطه ی زنده ای است که دو مسلمان را با هم پیوند داده و بنیانی محکم از همدستی توأم باصفا پدید می آورد. اسلام می خواهد که روابط اسلامی در بین مؤمنان برقرار باشد و بخشی مهم از توصیه های حضرات معصومین علیهم السلام در این رابطه است.
روایت از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم: قسم به آن کس که جانم در دست اوست وارد بهشت نخواهید شد مگر آن که ایمان آورید، و ایمان تان درست و استوار نیست مگر آن گاه که یکدیگر را دوست بدارید.
توصیه این است که برای هم هدیه بفرستید تا محبت شما نسبت به هم زیاد شود و هدیه ها، کینه ها را از بین ببرد.
روایت: با برادران مؤمن در راه خدا برادری کنید و افراد صالح را به خاطر صلاح شان دوست بدارید.
امام حسن علیه السلام می فرمایند:
خویشاوند کسی است که دوستی و محبت، او را نزدیک کرده باشد اگر چه نژادش دور باشد. و بیگانه کسی است که از دوستی و محبت به دور است اگر چه نژادش نزدیک باشد.
امام جواد علیه السلام می فرماید:
به واسطه ی سه چیز مودت برقرار می گردد، انصاف و معاشرت و کمک در وقت سختی، و سپری نمودن عمر با قلب پاک.
نکته: قلب سلیم انسان را خیر خواه دیگران می کند و وقتی حاصل می شود که انسان از انصاف و مواساه برخوردار باشد، و نمی شود انسان از مواساه برخوردار باشد جز آن که انصاف داشته باشد. انصاف ابتدا پرستش پروردگار است و اولین انصاف قبول بندگی خدا و تسلیم در مقابل رسول و اولیای الهی است...آزمون دقیق:زمانی است که انسان می خواهد دست به انتخاب بزند و سره را از ناسره تفکیک نماید و دوست حقیقی را تشخیص دهد. پس باید بداند که چه ملاک هایی را در نظر بگیرد و چگونه دوستانش را بیازماید.
- اگر کسی مدعی شد که تو را دوست دارد به دل خود رجوع کن. (3) هر گاه تو هم او را دوست می داری بدان که او نیز در ادعای خود صادق است.
- اگر سه بار دوستت از دست تو عصبانی شد وتندی کرد اما چیز بدی به تو نگفت، او را برای همیشه دوست و رفیق خود بگیر.
- هر چه می توانی به دوستت خدمت کن ولی اگر او روحیه ی تحمل داشته باشد و بخواهد از تو کار بکشد هرگز به چنین وضعی تن نده.
- هیچ کس را دوست مخوان مگر آن که او را در سه مرحله با سه چیز بیازمایی:
1- او را به خشم بیاور، اگر از حدود خود خارج نشد، او دوست واقعی است.
2- با پول و مال دنیا او را بیازمای اگر در این باره از تو دریغ نکرد او را دوست حقیقی بدان.
3- با وی هم سفره باش که میزان صداقت و دوستی اش مشخص خواهد شد.
- دوست باید ظاهر و باطنش با تو یکی باشد، خوبی تو را خوبی خود و بدی تو را بدی خود بداند، آنچه از خیر و نیکی دارد از تو دریغ نکند، به هنگام مصیبت و گرفتاری تو را تنها نگذارد. اگر مال و ثروتی پیدا کرد و یا به مقام و حکومت رسید رفتارش با تو فرق نکند. (4)
- دوستی تان را مورد آزمایش قرار دهید تا دوستی شان مسجل شود، و از موارد امتحان این است که در تنگدستی از او حاجتی بخواهی و در تحول روزگار با او درآمیزی تا گوهر درونی اش مشخص شود.

پی نوشت:

1- منظور انسانی که به صورت صحیح و در محیطی اسلامی تربیت شده باشد و نه در جامعه ی آلوده به گناه و بی عدالتی.
2- تحف العقول، ص375.
3- این زمانی است که انسان از گناه دور باشد و دارای همان قلب سلیم باشد.
4- منظور از دوستی انسانهای بالغ، دارای منافع مشترک و... است، نه دوستی آلوده به گناه.